Λιστ, Φραντς

(Franz Liszt, Ράιντινγκ, Σοπρόν 1811 – Μπαϊρόιτ 1886). Ούγγρος συνθέτης και πιανίστας. Άρχισε να σπουδάζει μουσική υπό την επίβλεψη του πατέρα του και, εκδηλώνοντας γρήγορα το ταλέντο του, έπεισε κάποιους πλούσιους Ούγγρους να αναλάβουν τα έξοδα συντήρησής του για περαιτέρω μουσικές σπουδές. Μετέβη στη Βιέννη, όπου πολύ γρήγορα σημείωσε μεγάλη επιτυχία ως πιανίστας· η επιτυχία επαναλήφθηκε στο Παρίσι, όπου του παρήγγειλαν ένα έργο. Ο θάνατος του πατέρα του υποχρέωσε τον νεαρό Λ. να αποσυρθεί για ένα χρονικό διάστημα από τις συναυλίες και να ολοκληρώσει τις σπουδές του στη σύνθεση. Μετά τον γάμο του με τη Μαρί ντ’ Αγκούλ αποσύρθηκε στην Ελβετία, όπου ασχολήθηκε με τη σύνθεση. Ύστερα από μερικά ταξίδια, επέστρεψε στη Βιέννη, και το 1842 ανέλαβε τη θέση του διευθυντή ορχήστρας στη Βαϊμάρη. Στο αξίωμα αυτό ο Λ. αφιέρωσε όλες του τις προσπάθειες, οι οποίες συγκεκριμενοποιήθηκαν σε μια εμπνευσμένη παρουσίαση και διάδοση της μουσικής του καιρού του. Έργα του Βάγκνερ (του οποίου κατάλαβε την αξία και τον βοήθησε με κάθε τρόπο), του Βέρντι, του Μπερλιόζ, του Βέμπερ, του Μπετόβεν (στον οποίο αφιερώθηκε αδιάλειπτα και ως πιανίστας), του Ροσίνι κ.ά. επιβλήθηκαν στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αργότερα, αφού χάθηκε η δυνατότητα του γάμου του με την πριγκίπισσα Καρολίνα του Σάιν-Βιτγκενστάιν, ο Λ. –ύστερα από πολλά ταξίδια– φόρεσε το ράσο του φραγκισκανού μοναχού (1865), μοιράζοντας το υπόλοιπο της ζωής του μεταξύ των συναυλιών και της παραμονής του στο Μπαϊρόιτ. Το σημαντικότερο στοιχείο του έργου του ως συνθέτη είναι η προσπάθειά του να ξεπεράσει ορισμένα κλασικά πρότυπα, προσπάθεια που ευοδώθηκε χάρη στο λογοτεχνικό περιεχόμενο πολλών συνθέσεών του, στον τρόπο δημιουργίας τους, που δεν στηρίζεται σε προκαθορισμένους αρμονικούς κανόνες, και, τέλος, στην άτακτη ποικιλία των εμπνεύσεών του. Σπουδαία υπήρξε εξάλλου η συμβολή του Λ. σε ό,τι αφορά την τεχνική του πιάνου (δύναμη αναπτυσσόμενη όχι μόνο από τα δάχτυλα αλλά και από όλο τον βραχίονα, σταυρωτά χέρια, λειτουργία του αντίχειρα, επαναστατική αλλαγή συγχορδιών κλπ.), η οποία προέβαλε τη δυνατότητα αυτού του οργάνου και παραμένει βασική έως και σήμερα. Μεταξύ των πιο σημαντικών έργων του είναι η Λειτουργία του Γκραν (1855), τα δύο ορατόρια Ο θρύλος της Αγίας Ελισάβετ (1857-62) και Κρίστους (1859-66), οι συμφωνίες Φάουστ (1854-57) και Δάντης (1855-56), δεκατρία συμφωνικά ποιήματα, από τα οποία το πιο γνωστό είναι Τα πρελούδια (1849-50), πολυάριθμες συνθέσεις για πιάνο (δύο κοντσέρτα, Χρόνια προσκυνήματος, Ποιητικές και θρησκευτικές αρμονίες, Σονάτα σε σι ελάσσονα, Παρηγοριές, Ουγγρικές ραψωδίες), για όργανο, μεταγραφές, θεωρητικές μελέτες κ.ά. Απελευθερωμένη τόσο από τον φόρτο ενός περφεξιονισμού όσο και από μια στομφώδη ρητορεία, η ζωοποιός παρουσία του Λ. –αποφασιστικής σημασίας για την ανάπτυξη της μουσικής του 19ου αι.– αντανακλάται σε μερικές αρμονικές εμπειρίες των νεότερων χρόνων, που προαναγγέλλονται από τον Λ., κυρίως στις τελευταίες του συνθέσεις για πιάνο. Προσωπογραφία του Ούγγρου συνθέτη και πιανίστα Φραντς Λιστ (Μουσείο Καλών Τεχνών, Βουδαπέστη).